रसुवा — तिब्बतको ल्हेन्दे खोलामा मंगलबार बिहान आएको आकस्मिक बाढीले नेपाल–चीन सीमास्थित भोटेकोशी नदीमा मिसिएपछि भीषण विनाश निम्त्याएको छ । मितेरी पुल बग्नु, बन्दरगाहमा गाडी पुरिनु, जलविद्युत् आयोजनामा क्षति हुनुका साथै दर्जनौं नागरिक बेपत्ता छन् । तर बाढीको यकिन कारण भने अझै अज्ञात छ ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार सो क्षेत्रमा भारी वर्षा नभएको हुँदा बाढीको सम्भाव्य कारणबारे गहिरो अनुसन्धान भइरहेको छ । विभागका बाढीविद् विनोद पराजुलीका अनुसार हिमताल फुटेको वा हिउँको ढिक्काले थुनिएको खोला एक्कासी खुलेको हुन सक्ने अनुमान गरिए पनि उपग्रह चित्रमार्फत अध्ययन गर्न बादलले अवरोध गरेको छ ।
इसिमोड (अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र) का वरिष्ठ जलविज्ञान अनुसन्धानकर्ता प्रदीपमान डंगोलका अनुसार त्रिशूली जलाधार क्षेत्रमा उच्च जोखिमयुक्त हिमताल पहिले नै पहिचान गरिएको थियो । सन् १९९० देखि २०२० सम्म हिमतालको आकार बढेको तथ्यांकले देखाए पनि हालको बाढीको कारण ठोस रूपमा पुष्टि भइसकेको छैन ।
जनधनको क्षति, उद्धार जारी
रसुवाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्जुन पौडेलका अनुसार बाढीपछि ९ शव फेला परेका छन् भने १९ जना अझै सम्पर्कविहीन छन् । बाढीमा परेर बेपत्ता भएका व्यक्तिको खोजी कार्यमा नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी बल र अन्य सुरक्षा निकाय खटिएका छन् ।
हालसम्म ३४ वटा हेलिकप्टर उडानमार्फत १३६ जनाको उद्धार गरिएको छ, जसमा १२७ जना विदेशी नागरिक छन् । मृतकमध्ये पाँच जनाको सनाखत गरिएको छ भने बाँकीको डीएनए परीक्षण आवश्यक रहेको प्रहरीले जनाएको छ ।
पूर्वाधार तहसनहस, मितेरी पुल बग्यो
बाढीका कारण नेपाल–चीन जोड्ने मितेरी पुल बग्नु सबैभन्दा ठूलो पूर्वाधारीय क्षति मानिएको छ । रसुवागढी सुक्खा बन्दरगाहमा रहेका २४ कन्टेनर गाडी, ६ ठूला ट्रक र ३५ ईभी गाडी बाढीले बगाएको बताइएको छ । भन्सार यार्डमा १५–२० वटा गाडी पुरिएको आशंका गरिएको छ ।
स्याफ्रुबेसी–रसुवागढी सडकखण्डका १० स्थानमा गरी १,१०० मिटर सडक पूर्णरूपमा क्षतिग्रस्त भएको छ, जसले भारी उपकरण ल्याएर खोजी तथा उद्धारकार्य गर्न थप चुनौती बनाएको छ । बाढीले कतिपय गाउँसँग सञ्चार सम्पर्क समेत विच्छेद गरिदिएको छ । करिब २,००० जनसंख्या रहेको क्षेत्रमा विद्युत् र फोन सेवा पूर्णरूपमा अवरुद्ध छ, र त्यहाँ तीन–चार दिनलाई मात्र पुग्ने खाद्यान्न मौज्दात रहेको जानकारी आएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी पौडेलले बताए ।
बर्दियाका ५ जना बेपत्ता, परिवारमा शोक
बाढीमा बर्दिया जिल्लाका पाँच जना मजदुर बेपत्ता भएका छन् । बारबर्दिया नगरपालिका–१० की अनिता चौधरी चार महिनाकी गर्भवती छन्, र उनका श्रीमान् जिपन बेपत्ता भएका छन् । जिपनकी आमा हिरामोतीले छोरा अन्तिमपटक सोमबार राति सम्पर्कमा आएको बताइन् ।
यसैगरी, बुद्धिराम चौधरी, सन्तोष चौधरी, सुरेश थारू र लक्ष्मीनारायण थारू समेत बेपत्ता छन् । ती परिवारहरू शोकमा डुबेका छन् र सरकारी उद्धार प्रयासप्रति आशावादी देखिन्छन् ।
बर्दियाका मेयर छविलाल चौधरीका अनुसार रसुवा प्रशासनसँग समन्वय गरी उद्धार र जानकारी संकलनको काम तीव्र बनाइएको छ । इसिमोडका महानिर्देशक पेमा ग्याम्त्सोले जलवायु परिवर्तनले हिमाली क्षेत्रमा प्राकृतिक जोखिम तीव्र र जटिल बनाइरहेको औंल्याए । ‘कारण अझै पत्ता लागेको छैन, तर यस्तो घटनाको पछाडि जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई नकार्न सकिन्न,’ उनी भन्छन् ।
