काठमाडौं — किड्नी हाम्रो शरीरको महत्त्वपूर्ण अङ्ग हो, जसले एकैपटक धेरै काम गर्छ। यसले शरीरबाट अपशिष्ट पदार्थ हटाउने, तरल पदार्थ र इलेक्ट्रोलाइटको सन्तुलन कायम राख्ने मात्र होइन, रक्तचाप नियन्त्रित गर्ने र रातो रक्तकोष बनाउन मद्दत गर्ने काम गर्छ।
तर विशेषज्ञहरूका अनुसार, किड्नी बिग्रनका सुरुवाती लक्षणहरू प्रायः मानिसहरूले बेवास्ता गर्छन्। समयमै यी संकेतलाई चिन्ने हो भने किड्नीसम्बन्धी रोगको उपचार छिट्टै सुरु गर्न सकिन्छ।
यहाँ छन् किड्नी बिग्रन सक्ने पाँच संकेत —
- बारम्बार पिसाब लाग्नु
बारम्बार पिसाब लाग्नु (पोलियुरिया) किड्नी बिग्रनको संकेत हुन सक्छ। किड्नीको कार्यक्षमता कम हुँदा कतिपय अवस्थामा पिसाब आवश्यकताभन्दा कम पनि हुन सक्छ। पिसाबमा झाग आउनु पनि संकेत मानिए पनि, अन्य रोगका कारण पनि यस्तो हुन सक्छ। - शरीरमा सूजन आउनु
आँखा, टखना र खुट्टामा सुन्निनु किड्नीको समस्या हो भन्ने संकेत हुन सक्छ। मणिपाल अस्पतालकी नेफ्रोलोजिस्ट डा. गरिमा अग्रवालका अनुसार, पाउ, अनुहार वा आँखामा सूजन देखिए तत्काल ध्यान दिनुपर्छ। - रक्तचाप बढ्नु
रक्तचाप उच्च हुनु र किड्नी रोगबीच दुवैतर्फ असर पर्ने सम्बन्ध छ। उच्च रक्तचापले किड्नी बिगार्छ भने किड्नी बिग्रँदा रक्तचाप बढ्छ। यदि दवाइको मात्रा बढाउँदै पनि ब्लड प्रेशर नियन्त्रणमा आउँदैन भने यो पनि किड्नीको चेतावनी हुन सक्छ। - मधुमेह (डायबिटिज)
डायबिटिज किड्नीका लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा हो। विशेषज्ञहरूका अनुसार, किड्नीका ८० प्रतिशत बिरामीहरू मधुमेहबाट प्रभावित छन्। लामो समयसम्म उच्च रक्तशर्करा रहँदा किड्नीको कार्यक्षमता घट्दै जान्छ। - थकान, छालामा खुजली र उब्काइ
किड्नी बिग्रँदा शरीरमा फस्फोरसको सन्तुलन बिग्रँदा छालामा खुजली हुन्छ। धेरै बिरामीलाई मितली लाग्ने, खान मन नलाग्ने जस्ता समस्या देखिन्छ।
किड्नी स्वस्थ राख्ने उपाय
- पर्याप्त पानी पिउनुहोस् — दिनमा २–२.५ लिटर पानी पिउनाले हानिकारक तत्व बाहिर जान्छ, स्टोन र संक्रमणको जोखिम घट्छ।
- नमक कम खानुहोस् — उच्च नुनले रक्तचाप बढाउँछ र किड्नीलाई हानी पुर्याउँछ। अचार, पापड, प्रोसेस्ड फूडबाट टाढा रहनुहोस्।
- सेंधा नुन प्रयोग नगर्नुहोस् — उच्च रक्तचाप भएका बिरामीका लागि सेंधा नुन हानिकारक हुन सक्छ किनकि यसमा सोडियम बढी हुन्छ।
- चिनी कम गर्नुहोस् — प्रोसेस्ड चीनी (केक, बिस्कुट, कोला) मोटापा र किड्नी रोगको खतरा बढाउँछ।
- तौल नियन्त्रणमा राख्नुहोस् — बीएमआई २४ भन्दा कम राख्नु राम्रो मानिन्छ। नियमित हल्का व्यायाम गर्नुपर्छ।
- सन्तुलित आहार लिनुहोस् — फलफूल, हरियो तरकारी, साबुत अन्न र प्रोबायोटिक खानेकुरा प्राथमिकतामा राख्नुहोस्।
- डाक्टरको सल्लाह बिना औषधि नखानुहोस् — विशेषगरी पेनकिलरको अत्यधिक सेवनले किड्नी बिगार्न सक्छ।
विशेषज्ञहरू भन्छन्, “नियमित व्यायाम, पर्याप्त पानी, कम नुन–चिनी र सन्तुलित आहारले किड्नी मात्र होइन, सम्पूर्ण शरीरको स्वास्थ्य राम्रो रहन्छ।”
