काठमाडौं — नेपालमा प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि कठोर संघर्ष गरेका प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री विश्वेश्वरप्रसाद (बीपी) कोइराला को ४३औं स्मृति दिवस आज मुलुकभर विविध कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ। वि.सं. २०३९ साल साउन ६ गते निधन भएका कोइरालाको योगदानलाई स्मरण गर्दै नेपाली कांग्रेस, उसका भ्रातृ संगठनहरू र बीपी संग्रहालय समितिद्वारा विशेष कार्यक्रमहरू आयोजना गरिएको छ।
प्रजातन्त्र, समाजवाद र राष्ट्रियताको पक्षमा संघर्ष गरेका बीपी कोइराला वि.सं. २०१५ सालको आमनिर्वाचनपछि वि.सं. २०१६ जेठमा नेपालको प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री बनेका थिए। उनको नेतृत्वमा रहेको सरकारले बिर्ता उन्मूलन, भूमिसुधार, तथा जग्गा जोत्नेको होस् भन्ने नीति अगाडि सारेको थियो।
तर, वि.सं. २०१७ पुस १ गते शाही सेनाको समर्थनमा कोइरालाको निर्वाचित सरकार अपदस्त गरियो र उनलाई अन्य नेतासहित सुन्दरीजल बन्दीगृहमा थुनियो। वि.सं. २०२५ मा स्वास्थ्य कारण जेलमुक्त भएपछि उनले भारतमा आठ वर्ष निर्वासित जीवन बिताए। निर्वासनको अन्त्य गर्दै वि.सं. २०३३ पुस १६ गते राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापको नीति लिएर उनी नेपाल फर्किएका थिए।
साहित्यिक योगदानमा पनि विशिष्ट स्थान
बीपी कोइराला केवल राजनीतिज्ञ मात्र नभई साहित्यकारका रूपमा पनि अत्यन्त सम्मानित थिए। मनोवैज्ञानिक यथार्थवादी धाराका प्रवर्तक मानिने कोइरालाका ‘सुम्निमा’, ‘तीन घुम्ती’, ‘मोदी आइन’, ‘नरेन्द्र दाइ’ जस्ता कालजयी उपन्यासहरू प्रकाशित छन्। उनका कथासङ्ग्रह ‘श्वेत भैरवी’, ‘दोषी चश्मा’ र आत्मवृत्तान्त ‘जेल जर्नल’ तथा ‘फेरि सुन्दरीजल’ जस्ता कृतिहरू नेपाली वाङ्मयको महत्वपूर्ण दस्तावेज मानिन्छन्।
बीपी संग्रहालयमा संरक्षित योगदान
पूर्व प्रधानमन्त्री, सभामुख, मन्त्रीहरूसहित थुनिएको सुन्दरीजल बन्दीगृहलाई वि.सं. २०६१ मा बीपी संग्रहालय बनाइएको हो। संग्रहालयमा बीपीका व्यक्तिगत सामग्री, २००७ सालको क्रान्तिमा प्रयोग भएको ट्याङ्कर, तथा २०२९ सालमा अपहरण गरिएको वायुसेवा निगमको विमान जस्ता ऐतिहासिक वस्तुहरू राखिएका छन्। २०७२ को भूकम्पले क्षतिग्रस्त बनाएको संग्रहालय पुनःनिर्माणपछि पुनः सञ्चालनमा ल्याइएको छ।
पुरस्कार वितरण कार्यक्रम पनि
बीपी स्मृति दिवसको अवसरमा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयद्वारा आज बालुवाटारस्थित प्रधानमन्त्री निवासमा बीपी कोइराला राष्ट्रिय पुरस्कार वितरण कार्यक्रमको आयोजना गरिएको छ। कार्यक्रमबारे जानकारी दिंदै पुरातत्व अधिकृत भीष्म बाँस्कोटाले बीपीको स्मृति संरक्षण र योगदानको सम्मानस्वरूप विभिन्न क्षेत्रका व्यक्तित्वहरूलाई सम्मान गरिने बताए।
बीपी कोइरालाको राजनीतिक दूरदृष्टि, समर्पण र साहित्यिक योगदान आज पनि नेपालका लागि प्रेरणास्रोतका रूपमा रहेको राजनीतिक विश्लेषकहरू बताउँछन्। उनका विचारहरू— विशेषगरी मेलमिलापको नीति— आजको राजनीतिक परिवेशमा अझ सान्दर्भिक देखिन्छ।
