महेन्द्रनगर, कञ्चनपुर – ऐतिहासिक तथा धार्मिक स्थल मणिका (मुडका) धाममा हरेक वर्ष आयोजना गरिने भव्य मेला र जात्राको तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको छ। कञ्चनपुरको शुक्लाफाँटा नगरपालिका–८ मा पर्ने यस धार्मिक धाममा यस वर्ष पनि फागुन २३ गते रात्रीकालीन पूजा जात्रा र फागुन २४ गते दिवाकालीन मेला आयोजना गरिने भएको छ।
नगरपालिकाले हरेक वर्ष स्थानीय बिदा दिदै आएको छ। यस व्यवस्थाले भक्तजनहरूलाई मेलामा सहज रूपमा सहभागी हुन मद्दत गर्ने बताइएको छ।
हजारौँ श्रद्धालुको आगमनको अपेक्षा
यस वर्षको मेलामा दुई लाखभन्दा बढी श्रद्धालु भक्तजनहरूले बैजनाथ बाबाको दर्शन गर्ने अनुमान गरिएको छ। वडा नं. ८ का वडा अध्यक्ष बहादुर सिंह महराका अनुसार विगतका वर्षहरूमा कञ्चनपुर, कैलाली, डडेलधुरा लगायतका सुदूरपश्चिमका विभिन्न जिल्ला तथा भारतका सीमावर्ती क्षेत्रका भक्तजनहरूको ठूलो उपस्थिति रहने गरेको छ।
धार्मिक मान्यता र ऐतिहासिक महत्व
प्रत्येक वर्ष फागुन शुक्लपक्षमा लाग्ने मेला विशेष धार्मिक महत्व बोकेको मानिन्छ। जनविश्वासअनुसार मणिका धामको दर्शन गरेमा मनोकामना पूरा हुने मान्यता छ। यही कारणले गर्दा यस क्षेत्रमा हरेक वर्ष हजारौं श्रद्धालुहरूको भिड लाग्ने गरेको छ।
स्थानीय बासिन्दाहरूले मणिका धामलाई “मुडका धाम” का रूपमा चिन्छन्। यो स्थल बैजनाथ बाबाको प्राचीन मन्दिर र नजिकै रहेको कञ्चन तलाउका कारण प्रसिद्ध छ।
नामकरणको कथा र ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
मुडका क्षेत्रको नामकरणका सम्बन्धमा विभिन्न जनश्रुतिहरू रहेका छन्। स्थानीय बुढापाकाहरूका अनुसार मुडका क्षेत्रको तलाउमा मणिवाला सर्प वस्ने गर्थ्यो, जसले गर्दा यस क्षेत्रको नाम “मुडका धाम” रहन गएको हो।
त्यस्तै, थारु भाषामा “मुड” भन्नाले शिरलाई बुझाउने भएकाले र यो क्षेत्र अन्य भूभागभन्दा अग्लो स्थानमा रहेकाले “मुड” शब्दबाट बिग्रिएर “मुडका” नाम रहन गएको अर्को भनाइ रहेको छ।
धार्मिक धरोहरको रूपमा विकास
पहाडबाट मौसमी रूपमा बसाइँ सर्ने व्यक्तिहरूले ताल नजिकैको थुम्कोमा मन्दिर स्थापना गरी पूजाआजा गर्न थालेपछि यो क्षेत्र धार्मिक धरोहरका रूपमा विकसित भएको हो।
पूर्व–पश्चिम राजमार्गबाट करिब ११ किलोमिटर उत्तर चुरेको फेदीमा रहेको यो क्षेत्र विगतमा पहाडबाट चौपाया सहित हिउँदका बेला बसाइँ सर्नेहरूको आश्रयस्थलका रूपमा समेत प्रयोग हुने गरेको थियो।
धार्मिक पर्यटनको प्रवर्द्धन र संरक्षण
अघिल्लो समय यहाँ आन्तरिक पर्यटकहरूको चहलपहल कम देखिए पनि जनप्रतिनिधिहरूको सक्रियता र संरक्षण अभियानपछि पछिल्लो समयमा पर्यटकहरूको आकर्षण बढ्दै गएको छ। धाम क्षेत्रको विकासका लागि विभिन्न संरक्षण तथा प्रवर्द्धन अभियानहरू सञ्चालन गरिएको छ
मन्दिर परिसरको सरसफाइ कार्यक्रम सम्पन्न
मन्दिर परिसरलाई व्यवस्थित बनाउन फागुन १० गते विशेष सरसफाइ कार्यक्रम गरिएको छ। श्री बैजनाथ धार्मिक तथा पर्यटकीय विकास समितिका पदाधिकारी तथा आस्थावान भक्तजनहरूको संयुक्त आयोजनामा मन्दिर परिसर सफा गरिएको स्थानीय समाजसेवी पुर्ण हमालले बताउनुभयो ।
मेलाका लागि तयारी पूरा
आगामी फागुन २३ र २४ गते हुन गइरहेको बैजनाथ पूजा तथा मेलाको सफल व्यवस्थापनका लागि विभिन्न तयारीहरू अन्तिम चरणमा पुगेका छन्। स्थानीय प्रशासन, सुरक्षा निकाय तथा स्वयंसेवकहरूको समन्वयमा मेलालाई भव्य, सुरक्षित र व्यवस्थित बनाउन आवश्यक व्यवस्थाहरू मिलाइएका छन्।
